"Мектепке дейінгі ұйымда ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға инклюзивті білім беруді ұйымдастыру"

"Мектепке дейінгі ұйымда ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға инклюзивті білім беруді ұйымдастыру"

Инклюзивті білім дегеніміз не? 

Мақсаттары мен міндеттері. "Инклюзия" термині 1994 жылы енгізілген.

   Саламанка принциптері, саясаты және практикалық қызметі туралы Декларациямен

ерекше қажеттіліктері бар адамдарға білім беру саласында. Инклюзия (ағылш.

inclusion) - қосу, қосу, қосу, қосу.    Инклюзивті білім беру-білім алушылардың тиісті білім беретін оқу бағдарламаларына тең қолжетімділігін, арнайы жағдайларды қамтамасыз ету арқылы дамуды түзету-педагогикалық және әлеуметтік қолдауды көздейтін ерекше білім беру қажеттіліктері бар адамдарды бірлесіп оқыту және тәрбиелеу.

Инклюзивті білім берудің мақсаты-балаларды мектепке дейінгі білім беру, сауықтыру және түзету бағдарламаларымен қамтуды дәйекті ұлғайту жолымен білім алуда балалардың тең бастапқы мүмкіндіктерін қамтамасыз ету; ОP бар баланың жеке білім беру бағдарламасын табысты іске асыру үшін топтың (сыныптың) кеңістігін ұйымдастыру. 

Тапсырмалар: 

- инклюзивті білім берудің тәрбие-білім беру процесін ұйымдастырудың ерекшеліктерін талдау;

 - ОP бар балалардың шығармашылық және зияткерлік қабілеттерін дамытуға бағытталған инновациялық технологияларды қолдану; 

- білім беру қажеттілігі шектеулі балаларға инклюзивті білім беруді дамыту.

Инклюзивті білім беру Жалпы білім беру жүйесінің бөлігі болып табылады және

мемлекет ерекше білім беретін тұлғаларға жағдай жасайды

оларға тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету мақсатында қажеттіліктер

білім беру. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес

білім беру саласындағы негізгі халықаралық құжаттармен

бар адамдар үшін білім алуға тең құқықтар қағидаты көзделеді

ерекше білім беру қажеттіліктері. 

ОP бар балаларды түзету қолдауы

ОP бар балаларды түзету медициналық, педагогикалық, психологиялық және әлеуметтік көмек көрсету арқылы инклюзивті және арнайы білім беру шеңберінде жүзеге асырылады.

Инклюзивті білім берудің негізгі міндеттері:

- ОP бар балаларды түзету үшін жағдай жасау; ОP бар баланың бар бұзушылықтарды түзету құқығын қамтамасыз ету, оны жалпы білім беру процесіне және әлеуметтік бейімделуге қосу арқылы жүзеге асырылады.

ОP бар балаларды жалпы дамытушы мектепке дейінгі ұйымдардың жас топтарына қосу нормасы көзделген. ("Білім берудің барлық деңгейлеріндегі мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" 2020 жылғы 5 мамырдағы № 182). Бір топқа осы санаттағы үш баладан артық емес бала енгізілуі мүмкін, бұл ретте балалардың жалпы саны ОP бар бір балаға үш тәрбиеленушінің қатынасында азаяды.

- ОP бар баланы тәрбиелеу және дамыту мәселелерінде балалар мен ата-аналарды психологиялық-педагогикалық сүйемелдеуді қамтамасыз ету; арнайы түзету оқу қызметі, балалармен кіші топтық, жеке және консультациялық жұмыс және

ата-аналар.

Білім беру процесін жобалау

1. Білім беру процесіне қатысушылардың ОP бар балаларға алдын ала жұмысын жүргізу;

2. Баланы кешенді психологиялық педагогикалық зерттеу жүргізу, ОP бар балалар санатын зерттеу;

4. Жұмыс бағыты;

5.Кедергісіз орта құру;

6.ОP бар мектеп жасына дейінгі балаларды интеграцияланған (инклюзивті) оқытудың негізгі модельдерін білу;

7.Инклюзивті білім беру жағдайында ОP бар балалардың жеке білім беру траекториясын (бағдарламасын) жобалау және іске асыру.

1. Білім беру процесіне қатысушылардың ОP бар балаларға төзімділік қатынасын қалыптастыру бойынша алдын ала жұмыс жүргізу көзделеді.

- ОP бар балалармен жұмыс істейтін педагогтердің кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру.

Арқылы жүзеге асырылады:

- түзету жұмыстарының мақсаттарын, міндеттері мен бағыттарын анықтауға бағытталған ОP бар баланы кешенді психологиялық педагогикалық зерттеу жүргізу;

- ата-аналарды түзету педагогикалық міндеттерін бірлесіп шешуге тарту.

- инклюзивті білім беру жағдайында ОP бар балалардың жеке білім беру траекториясын жобалау және іске асыру;

-қамтамасыз ететін бірыңғай түзету психологиялық-педагогикалық кеңістігін құру шеңберінде басқа мамандармен өзара іс-қимыл жасау

ОP бар балаларды оқыту және әлеуметтендіру;

–Түзету педагогикасының ұлттық-ғылыми-практикалық орталығы

https://special-edu.kz/nprbase.html

2. Баланы кешенді психологиялық педагогикалық зерттеу жүргізу.

Логопедтің, психологтың диагностикасы (жас нормаларының критерийлері, диагностика нәтижелері, тәрбиешінің сипаттамасы). ПМПК (психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссия) баласына кешенді психологиялық-педагогикалық зерттеу жүргізу психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялар жағдайында балалардың психикалық даму бұзылыстарының кешенді диагностикасын әдістемелік және ақпараттық-анықтамалық қамтамасыз ету мақсатында қызмет етеді. ПМПК-да кешенді тексеру барлық мамандардың (дәрігерлер, психологтар, арнайы педагогтар) қатысуы мен үлесін қамтиды.

ПМПК қызметінің құрылымы консультациялардың мынадай түрлерін көздейді: 

диагнозды анықтау және нақтылау мақсатында психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялар, содан кейін білім беру мекемелерінің ата-аналары, педагогтары мен психологтары үшін ПМПК барлық мүшелерінің ұсыныстары. 

ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды мамандандырылған мектепке дейінгі ұйымдарға жіберу мақсатында комиссия режимінде психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялар. Балалар контингенті: дизартрия, алалия, кекештену. I, II, III деңгейдегі ОНР. 

Мұның бәрі түзету жұмыстарының мақсаттарын, міндеттері мен бағыттарын анықтауға бағытталған.

Түзету-педагогикалық қызметтің мақсаттары мен міндеттері

- есту және интеллект жағдайын нақтылау мақсатында баланы психологиялық-педагогикалық зерттеу жалпы дамуды байыту;

- дамудың бұзылуын түзету сөйлеу есту және сөйлеу қарым-қатынасының қалыптасуы мен дамуы.

Даму:

- пәндік-манипуляциялық және ойын қызметі;

- сенсорлық функциялар;

- артикуляциялық қалыптар мен қозғалыстарды сезіну;

- басқалармен сөйлеу және пәндік-тиімді қарым-қатынас;

- әлеуметтік мінез-құлық пен тәуелсіздіктің бастапқы формалары.

Барлық педагогтар үшін жұмыстың негізгі бағыттары:

- жалпы және ұсақ моториканы дамыту

- сенсорлық функцияларды дамыту

- есту зейінін дамыту

- коммуникативті мінез-құлықты дамыту

- ата-аналармен консультациялық жұмыс.

 Жалпы білім беретін мектепке дейінгі және мектеп білім беру ұйымдарына (балабақшалар мен мектептер) КИ кохлеарлық имплантациясы бар балаларды айқындауға көрсеткіштер болып табылады: 

имплантацияға дейін есту тәжірибесі бар 3 жасқа дейінгі имплантация (жүре пайда болған есту қабілетінің төмендеуі немесе үдемелі есту қабілетінің төмендеуі);

туа біткен саңырауы бар, 3 жасқа дейін имплантацияланған, кемінде 6 ай бойы жоғары сапалы есту аппараттарын тұрақты кию тәжірибесі бар және имплантацияға дейін есту-сөйлеуді оңалту процесіне енгізілген балалар;

есту қабілетінің жоғалуынан кейін уақтылы (1 жылдан аспайтын) имплантацияланған, жасы шектелмеген кеш саңырау балалар.   

Балаларды жалпы білім беру ұйымдарына жіберген кезде олар қарым-қатынас жасау үшін ауызша (фразалық) сөйлеуді қабылдау және қолдану дағдыларын қалыптастырды.  

 Кохлеарлық имплантациясы бар балаларды жалпы білім беретін ұйымдарға жіберуге қарсы көрсетілімдер:

3 жылдан кейін кохлеарлық имплантация;

интеллекттің бұзылуы.

Нұсқаулық-әдістемелік хат

кохлеарлық имплантациядан кейінгі балаларды анықтау бойынша

жалпы білім беретін (инклюзивті) және арнаулы (түзету) білім беру ұйымдарына (2009 жылғы 2 шілдедегі № 4-02-4/1228 хаты)

 The АСД бар балалар (аутизм спектрінің бұзылуы) - бұл ерекшеліктер мен білім беру қажеттіліктерінің әр түрлі дәрежесі бар топ. Олар эмоционалды, ерікті, когнитивті салалардың және жалпы мінез-құлықтың өзіндік ерекшелігімен сипатталады. Жеке көрсеткіштер бойынша психикалық дамуы тежелген балалардың даму деңгейіне немесе интеллектуалдық кемістігі бар балалардың даму деңгейіне сәйкес келетін психикалық функциялардың даму деңгейі біркелкі емес. Сонымен қатар, бұл балалардың бейімделуі, ең алдымен, қарым-қатынас пен әлеуметтенудің бұзылуына және бейімделмеген мінез-құлықтың болуына байланысты өте қиын. 

Әлеуметтік өзара әрекеттесудің бұзылуы көрінеді:

- көз байланысының болмауы, әлсіздігі немесе қиындықтары;

- мимиканың, қимылдардың болмауы немесе шектеулі қолданылуы, дененің оғаш орналасуы, бет әлпеті (ажыратылған немесе шиеленісті);

- айналасындағыларға, олардың эмоционалды және сөйлеу үндеулеріне, оның ішінде атына немқұрайлы қарау, бірлескен эмоционалды қарым-қатынасқа, ойынға, оқуға, әлеуметтік дағдыларды орындауға (ұқыптылық, өзіне-өзі қызмет көрсету) тарту әрекеттеріне қарсылық көрсету.

 Аутизмі бар балаларды мектепке дейінгі білім берудің инклюзивті ұйымдарына (жаппай балабақшаларға), сондай - ақ психикалық дамуы тежелген балаларға арналған балабақшалар мен топтарға анықтаудың көрсеткіші орташа ауырлықтағы балалар аутизмі болып табылады-балабақшадағы жалпы режим шеңберінде ұйымдастырылуы мүмкін 1 және 2 топтағы балалар: дербес, шектеулі немесе ересектердің ұқыптылық дағдыларын, өзіне-өзі қызмет көрсетуді, кейбір мінез-құлық нормаларын қолдана отырып, пассивті орындау.

Түзету-педагогикалық қызметтің мақсаттары мен міндеттері:

- балалардың әлеуметтенуі және қарым-қатынасы;

- ата-аналармен консультациялық жұмыс.

 Көру қабілеті нашар балаларда дифференциация және визуалды фокус төмендейді. Жадқа келетін болсақ, олар баяу есте сақтайды (және сонымен бірге тез шаршайды). Көру жады әлсіреген немесе жоқ. Көру қабілеті бұзылған кезде визуалды бақылау қиын немесе мүмкін болмағандықтан, көру қабілеті бұзылған балалар белгілі бір заттар мен бағдарлардың қай жерде екендігі туралы көптеген ақпаратты есте сақтауы керек.